W licznych publikacjach oraz na stronach Internetowych różnych organizacji, fundacji oraz stowarzyszeń, a także materiałach reklamowych producentów i dostawców, przekazuje się konsumentom informacje o opakowanych ekologicznych, lub przyjaznych dla środowiska, nie precyzując tego terminu. Dla niektórych ekologiczne są opakowania wielokrotnego użycia lub wykonane z materiałów naturalnych, takich jak drewno, tkaniny bawełniane, szkło oraz papier i tektura. Są również tacy, dla których opakowaniami przyjaznymi dla środowiska są opakowania wykonane z tworzyw sztucznych, czy opakowania wielomateriałowe. Niektórzy producenci próbują również za pomocą różnych znaków i opisów naniesionych na opakowania, przekazywać informacje, które mają świadczyć o szczególnej przyjazności dla środowiska tak oznakowanych opakowań, co ma je wyróżnić od innych (w podtekście gorszych).

Jak wskazuje doświadczenie różne „zielone” znaki oraz informacje opisowe przekonujące o szczególnych właściwościach, dzięki którym dany wyrób jest szczególnie korzystny dla środowiska, stosowane są głównie w celach marketingowych. Stosując skróty myślowe i operując półprawdami można w dość oczywisty sposób działać na podświadomość klientów stwarzając złudzenie szczególnej troski o stan środowiska. Praktyki takie mają również miejsce w przypadku takich opakowań, jak torby handlowe. Na torbach możemy znaleźć różnego rodzaju oznaczenia wykorzystujące motywy budzące skojarzenia ekologiczne. Często jest to nieuczciwa reklama, mogąca wprowadzić w błąd klienta, który kupując wyrób, wierzy w jego przyjazność dla środowiska. W natłoku różnych, często sprzecznych ze sobą informacji, trudno odróżnić rzetelną informację, często przekazywaną w formie oznaczeń graficznych, od zwykłej reklamy, chwytów marketingowych, a nawet świadomych nadużyć dobrej praktyki handlowej i produkcyjnej, mającej na celu wprowadzenie w błąd konsumentów.

Z tego względu bardzo duża rola spoczywa na administracji rządowej i samorządowej w podejmowaniu decyzji opartych na rzetelnej wiedzy oraz nieuleganie nieuzasadnionym naciskom różnych grup lobbujących niektóre rozwiązania w celu uzyskania określonych korzyści.

2. Wymagania dla toreb handlowych związane z ochroną środowiska i kryteria oceny ekologicznej

W Unii Europejskiej wymagania dla opakowań z uwagi na aspekt ochrony środowiska wprowadziła Dyrektywa 94/62/EC dotycząca opakowań i odpadów opakowaniowych. Wytyczne zawarte w wymienionej dyrektywie to:

• Preferencje dla toreb wielokrotnego użycia;

• Ograniczenie zawartości substancji niebezpiecznych dla środowiska, w tym metali ciężkich (limit 100 mg/kg);

• Wprowadzanie do obrotu toreb (jednorazowych i wielokrotnych) przydatnych do przemysłowych metod odzysku (recykling materiałowy, organiczny oraz odzysk energii) na terenie, gdzie powstaje odpad;

• Minimalizowanie masy przy zachowaniu odpowiednich cech użytkowych i wytrzymałości.

Powyższe wymagania wprowadzone w Polsce w art. 5. Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63/2001, poz. 638 ze zm.) pozostają od roku 2002 tylko zapisem, gdyż sankcje za ich niespełnienie dotyczą jedynie przekroczeń w zakresie metali ciężkich, a zobligowana do kontroli urzędowej inspekcja ochrony środowiska skutecznie może sprawdzić tylko ten jeden aspekt.

Generalnie wpływ opakowań, w tym toreb handlowych, na środowisko naturalne powinien być oceniany w całym cyklu ich życia, poczynając od pozyskiwania surowców potrzebnych do wytworzenia, a kończąc na fazie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. Ocena tylko jednego etapu może nie uwzględniać istotnych zagrożeń obserwowanych w innych. Z tego względu stosowane są w miarę zobiektywizowane narzędzia oceny, takie jak analiza cyklu życia opakowań – LCA, w których w poszczególnych etapach produkcji, dystrybucji i fazie postępowania z odpadami ewidencjonuje się różne zagrożenia dla środowiska (zużycie surowców odnawialnych i nieodnawialnych, zniszczenia krajobrazu, zużycie energii, emisje substancji szkodliwych i niebezpiecznych, możliwość przemysłowego wykorzystania odpadów w procesach odzysku itp.).

Rozpatrując tyko krajowe możliwości postępowania z odpadami powstałymi z toreb handlowych (zarówno wielokrotnego użycia, jak również wielokrotnych) można stwierdzić, że korzystniejsze dla środowiska są opakowania, które po wykorzystaniu można poddać przemysłowym procesom odzysku tj. odzyskowi materiału przez recykling (materiałowy i organiczny) lub odzyskowi energii. Chodzi tu zarówno o potencjalną przydatność ze względu na materiały, z których wykonane są torby, jak również o dostępność zakładów odzysku oraz systemy zbierania. Wiadomo, że w Polsce dostępność instalacji, w których następuje odzysk energii jest ograniczona (spalarnie odpadów komunalnych, instalacje do spalania paliwa alternatywnego), dlatego powinny być preferowane opakowania przydatne do recyklingu.

Próbę ogólnej oceny toreb, analizując jedynie rodzaj materiału, wielokrotność użycia i możliwość poddania ich po zużyciu procesom odzysku (w warunkach krajowych) zaprezentowano w tabl. 1. Porównując wymienione w tej tabl. rodzaje toreb można zauważyć, że najlepiej w tym porównaniu wypadły toby wielokrotnego użycia z tworzyw sztucznych i torby papierowe oraz jednorazowe z tworzyw sztucznych i torby kompostowalne, przy założeniu przyznania jednego punktu za spełnienie przyjętych kryteriów oceny. Należy dodać, że jest to bardzo zawężona ocena, która nie zawiera wielu innych istotnych kryteriów wymaganych w ocenie całościowej (dla przykładu torby papierowe są higroskopijne i tracą wytrzymałość w wyniku działania wilgoci itp.).

Tabela 1. Porównanie toreb pod kątem rodzaj materiału, wielokrotności użycia i możliwość poddania ich po zużyciu procesom odzysku